Het is vandaag precies een jaar geleden dat Rusland buurland Oekraïne binnenviel. De basketballers van Oranje waren op dat moment in Rusland voor een WK-kwalificatiewedstrijd. Enkele weken na deze bizarre trip sprak ik voor Rebound met Mo Kherrazi over de reis. Omdat het een duel was met vertrekkende gevolgen en omdat mijn lezers natuurlijk allemaal een abonnement willen of hebben op Rebound, publiceer ik het verhaal nog een keer.
Basketballen in oorlogstijd: “Ik denk niet dat ik in Rusland een statement had kunnen maken.”
De WK-kwalificatiewedstrijd tussen Rusland en Nederland gaat feitelijk de geschiedenisboeken in als een nederlaag (80-69). De wedstrijd werd gespeeld op 24 februari 2022, precies de dag dat de Rusland de oorlog verklaarde aan Oekraïne en het land binnenviel. Met die oorlog werd de wereld welhaast letterlijk op zijn kop gezet. Dat gebeurde die dag ook voor 12-koppige selectie van Oranje en hun begeleiders.
Op de wedstrijddag zat de Oranjeselectie aan het ontbijt met de kersverse wetenschap dat Rusland een oorlog was begonnen. Natuurlijk bepaalde die stap van de Russische president Putin de sfeer, hoewel de Russen rond Oranje van geen probleem leken te weten. Het leidde tot spanning bij de Nederlanders. Want hoewel de wedstrijd in Perm werd gespeeld, ver weg van het oorlogsgebied, sloeg de twijfel toe bij Oranje. Die was er al voordat de reis begon en werd nu gevoed door vragen uit Nederland.
“Ik probeerde nog mijn eigen routine aan te houden”, blikt routinier Mo Kherrazi terug, “maar mijn vriendin Lotte was ook ongerust, liet ze weten. Na het ontbijt heb ik mijn telefoon weggelegd, maar het ding bleef rood. Mijn familie vroeg: Gaan we je nog terugzien?”
Moeten we spelen? Die vraag stond centraal aan de ontbijttafel bij Oranje. Kherrazi bleef er vrij nuchter onder terwijl het op social media helemaal losging, met soms de meest bizarre verwensingen en bedreigingen. “Je denkt aan wat er kan gebeuren, aan wat er gaat gebeuren en ook stel je de vraag aan jezelf: wat wil ik?”
In Perm waar het vier uur vroeger is dan in Nederland volgde na het ontbijt de reis naar de hal voor een korte ochtendtraining. “Je kijkt rond”, weet Kherrazi nog, “en je ziet dat teammanager Rene van Vlaanderen aan het bellen en regelen is.”
Praten
Weken voor vertrek naar Perm was Van Vlaanderen al met allerlei scenario’s bezig geweest. Lang was vooral corona het thema. Naarmate de reis naar Rusland dichterbij kwam, werd een mogelijke oorlog, waar vooral de Amerikaanse president Biden voor waarschuwde, een steeds reëler scenario.
Die bewuste donderdag werd het realiteit. Vooraf hadden Buitenlandse Zaken, NOC*NSF en de FIBA ondanks de dreiging van een oorlog groen licht gegeven om af te reizen, waardoor Oranje voor een min of meer voldongen feit stond toen ze op maandag moesten vertrekken.
“De situatie veranderde snel”, blikt Van Vlaanderen terug. “Voor ons was het die donderdag ook niet meer helder. Ik heb contact gezocht met de FIBA, mede door het tijdsverschil lukte dat niet. Daarom heb ik die ochtend een meeting georganiseerd in het hotel met alle aanwezige bestuurders.”
“Na de training namen de twijfels toe”, zag Kherazzi. Daarom kwamen de spelers onder leiding van Worthy de Jong, Roeland Schaftenaar, Charlon Kloof en Kherrazi (de routiniers) bij elkaar om te praten. “Worthy heeft dat gesprek goed geleid, hij was een echte aanvoerder. Iedereen kon zijn verhaal kwijt, kon zeggen wat hij voelde en wat er in zijn gedachten omging.”
Duidelijk was dat er verdeeldheid was bij Oranje. De helft wilde niet spelen, de andere helft wel. Toen werd besloten om niet gelijk een beslissing te nemen. Die werd doorgeschoven tot na de lunch.
Surrealistisch
Ondertussen was teammanager Van Vlaanderen ook in gesprek. In een zaaltje van het hotel zat hij om tafel met de technische afgevaardigde van de FIBA (voorheen commissaris), een Georgiër. De vicepresident van de Russische basketbalbond was erbij net als een hoge ambtenaar van het Russische ministerie van Sport.
“Dat was een surrealistisch gesprek”, blikt Van Vlaanderen terug, “het was heel lastig om ons standpunt over te brengen.” Inmiddels weten we dat de meeste Russen niet op de hoogte waren over wat er daadwerkelijk in Oekraïne aan de hand was die dag. Die onwetendheid had zijn weerslag op dat gesprek. “Ze bezwoeren dat we veilig konden spelen, maar ik heb hen duidelijk gemaakt dat wij zouden bepalen of wij gaan spelen.”
Voor de basketballers werd het een moeilijk besluit, ook voor Kherrazi. “Wij als topsporters zullen altijd kiezen voor de sport. Maar het is moeilijk want je denkt ook aan je veiligheid. Matt Haarms kende de geschiedenis, hij schetste voor ons het grote plaatje. Natuurlijk was er de vraag: als we niet spelen kunnen we dan gelijk terugvliegen? Er was verdeeldheid, uiteindelijk zijn we als groep samengekomen.”
Minister van Sport
Het Oranje-overleg dat ruim drie uur duurde leverde op dat Oranje ging spelen. Er was geen andere vlucht terug naar Nederland dan de al geplande op vrijdag. En niemand kon garanderen dat de selectie ‘normaal’ Rusland uit zou komen bij een besluit om niet te spelen. Perm ligt landinwaarts vier uur vliegen van Moskou en acht uur van Amsterdam.
Van Vlaanderen kreeg wel een brief in handen ondertekend door OlegMatytsin, de Russische minister van Sport, met het aanbod om in een privévliegtuig samen met de Russische selectie naar Nederland te vliegen voor de wedstrijd in Almere op zondag. Dat aanbod nam Van Vlaanderen niet aan omdat Oranje dan een dag langer in Rusland zou moeten blijven.
Bottom line was dat niemand Van Vlaanderen iets wilde toezeggen over de geplande terugreis van Oranje. “Ik merkte aan alles dat het beter was om te spelen.” Van het FIBA-hoofdkantoor werd taal nog teken vernomen.
Speeldag
In het hotel in Perm ontbrak het niet aan luxe. Het was een prestigieus hotel. Het ontvangst van Oranje in Rusland was ook hartelijk geweest en er was zelfs een speciale bus gemaakt met de opdruk World Cup 2023 Netherlands. Zonder dat de Nederlandse spelers het wisten had de wedstrijd nog een ander belang. Rusland had zich namelijk kandidaat gesteld voor het EK in 2025, net als Oekraïne trouwens. In Perm, een mogelijke speelstad voor dat EK, deden alle aanwezigen extra hun best om een goede indruk te maken op de FIBA.
Dat bleek ook wel toen de Oranjeselectie bij de hal kwam voor de wedstrijd. Kherrazi was er dit seizoen ook geweest met Heroes Den Bosch, hij herkende de hal bijna niet. Zo anders was alles aangekleed.
Voor de wedstrijd sprak de Italiaanse bondscoach Maurizio Buscaglia de selectie toe met een oranjeshirt in zijn handen. Volgens Kherrazi was het inspirerend: “Hij kende onze geschiedenis. Hij probeerde de woede uit ons te halen. Met het tenue in zijn handen wilde hij dat we een sportief statement zouden maken. Ik zag een team dat wilde vechten.”
Door de oorlog en alle gesprekken verliep de voorbereiding van Oranje op de wedstrijd verre van normaal. Het was daarom ook vrij verrassend dat Oranje in de uitverkochte hal in Perm halverwege een voorsprong had (35-36).
Terug in de kleedkamer zag Kherrazi om zich heen dat er wat veranderde in de spelersgroep. “We kwamen terug op aarde, ik zag het gebeuren. En zij kwamen de kleedkamer uit als kanonnen.”
Na de rust sloeg Rusland met een 27-15 tussensprint een gat dat Oranje niet meer kon goedmaken. Het werd uiteindelijk 80-69.
Terugreis
Om 4 uur in de nacht werd het hotel in Perm verlaten om op tijd op het vliegveld te zijn voor de terugvlucht naar Nederland. Alle spelers hadden intussen hun buik vol van de reacties op social media. “Gijzel ze maar, ze hoeven niet meer terug te komen”, was één van de vele belachelijke reacties.
In de bus was de spanning om te snijden. “Ik probeerde een dolletje”, zegt Kherrazi, “en riep: hoe gaat het met jullie dan?” Het leverde vooral nerveuze reacties op. In het vliegtuig naar Moskou sloeg de nervositeit ook bij Kherrazi toe. “Het was doodstil in het vliegtuig. Je denkt toch dat als Oekraïne een statement wil maken een vliegtuig een kwetsbaar doelwit is. Het was sde ergste vlucht die ik ooit heb gehad.”
De situatie op het vliegveld in Moskou waar Kherrazi al meerdere keren was geweest omschrijft hij als raar. In de kranten die klaarlagen stond niets over de inval in Oekraïne. “Bij de gate stonden alleen maar Nederlanders die het land ontvluchten.”
Eenmaal terug in Nederland was Kherrazi vooral opgelucht. “Ik wil nooit de reden zijn van iets. Het lag niet aan ons. Wij zijn atleten, wij spelen. Ik denk niet dat ik in Rusland een statement had kunnen maken.”
In de ogen van Rene van Vlaanderen was spelen nog steeds de minst foute beslissing. “Je wil niet, maar moet wel. In Perm was geen ruimte voor nationale trots.”
Nooit zal iemand weten wat er zou zijn gebeurd als Oranje niet had gespeeld. Maar het geval Brittney Griner biedt wel een inkijkje. Bij de Amerikaanse topspeelster, die buiten het WNBA-seizoen speelt voor het Russische Jekaterinenburg, werden op het vliegveld drugs gevonden. Vervolgens werd ze wekenlang vastgehouden.
Pas vijf dagen na de wedstrijd van Oranje in Perm twitterde FIBA Europe voor het eerst over de situatie in Rusland. FIBA World, dat het WK organiseert, heeft ruim een maand later nog geen reactie gegeven. Op de site van de World Cup staan alleen maar hoogtepunten en geen woord over de situatie in Rusland en Oekraïne.
Over het verdere verloop van de kwalificatiegroep met Italië, IJsland, Rusland en Nederland heeft de FIBA nog geen besluit genomen. Uit deze groep gaan de beste drie ploegen naar de volgende kwalificatieronde. Dan komen daar, zoals de situatie er nu voorstaat, Spanje, Georgië en notabene Oekraïne bij.
Een waarschijnlijk scenario, maar je weet het nooit met de FIBA, voor de groep van Oranje is dat Rusland op plek 4 wordt gezet en hun resultaten vervallen in dat geval. Nederland gaat dan door naar de tweede kwalificatieronde en neemt de resultaten tegen IJsland en Italië (tegenstanders begin juli) mee.
